Tot agt maande gelede het André de Ruyter nie veel gehad om oor te glimlag nie. Hy het ’n aanslag op sy lewe oorleef toe hy vergiftig is, en vakbonde en politici het sy kop geëis.

By die Toyota US Woordfees gesels die voormalige uitvoerende hoof van Eskom met ons uit Amerika en elke nou en dan verskyn ’n breë glimlag op sy gesig.

Wat hom laat glimlag, is dat sy openbaarmaking van die misdaadsindikate en ongebreidelde korrupsie en diefstal by Eskom, waaroor hy in die moeilikheid by die politieke base beland het, selfs groter is as wat hy in sy boek Truth to Power: My three years inside Eskom beskryf.

Die ander ding wat hom laat glimlag: Dat die Suid-Afrikaanse Inkomstediens aan die voorpunt staan van die ondersoeke, en nie die dikwels polities gelaaide Valke of polisie nie. 

Dan natuurlik ook as hy praat oor die nuwe rigting wat sy beroepslewe ingeslaan het: Hy en sy gesin bevind hulle in Connecticut in die VSA, waar hy aan Yale Universiteit oor openbare beleid met betrekking tot groen krag en die oorgang van tradisionele kragopwekkingsmetodes, asook befondsingmodelle daarvoor, klasgee.

Hy het Saterdag uit Amerika ingeskakel vir die gesprek met Dirk Hermann, bestuurshoof van Solidariteit, prof. Malegapuru Makgoba, ’n voormalige Eskom-voorsitter en Ghaleb Cachalia, die DA se woordvoerder oor openbare ondernemings. Die gesprek in die EasyEquities Skrywersfees in die Boektent by die Toyota US Woordfees is gelei deur die politieke ontleder en dosent  in politieke studies en internasionale betrekkinge, dr. Piet Croucamp.

“Wat nou op die lappe kom,” sê De Ruyter in antwoord op Croucamp se vraag of hy goed teruggehou het in die boek, “maak dit duidelik die kriminaliteit en korrupsie by Eskom is selfs groter as wat ek in die boek beskryf.”

Hy bevestig ook sy vorige stellings dat Eskom in sy huidige vorm nie volhoubaar is nie.

“Een groot probleem is dat Nersa, wat die tariewe bepaal, so agter is met aanpassings dat indien hy nou die prys van elektrisiteit sou aanpas na waar dit behoort te wees, die skok vir die ekonomie te groot gaan wees. Die koste om kragopwekkingskapasiteit te vervang, is groot – en ons kragstasies is verouderd en word nie onderhou nie. Daar is regtig nie meer ’n opsie nie – Eskom moet ontbondel word en die verskillende eenhede moet die ruimte kry om onafhanklik te groei.”

As voorstaander van groen energie, of alternatiewe vorme van kragopwekking, staan hy vas.

“Windplase, krag op dakke (sonpanele). Wat son en wind produseer, moet aan die kragnetwerk gekoppel word, maar die regering staan steeds in die pad daarvan. Ons beweeg nie vinnig genoeg, of met oortuiging nie.”

Hermann sluit hierby aan.

Hy beskryf die verlammende kragsituasie in die land as ’n “vernietigende geleentheid”.

“Die Kusile-kragstasie wat teen R200 miljard deur die regering gebou is, wek gemiddeld sowat 4 700 megawatt op. Tans wek krag op dakke gemiddeld 5 000 megawatt op. Suid-Afrikaners het dus in minder as ’n jaar reggekry om die miljarde wat deur die regering gespander is, se kapasititeit verby te steek.”